Op bezoek bij papierfabriek de Middelste Molen

In de Middelste Molen in Loenen maken ze papier ‘op ambachtelijke wijze’. Ik ging daar vandaag op bezoek. Even een beetje ‘Klokhuizen’: want hoe gaat dat eigenlijk papier maken? En waar wordt papier ook al weer van gemaakt? Van hout? Van plant?
Bij de Middelste Molen weten ze er alles van. Ik kreeg een rondleiding van Gert van Harten. Hij legt het uit: Vroeger (vanaf 1405) werd papier gemaakt van lompen. Later (1840) werden lompen schaars, de vraag te groot, de prijs te hoog en ontdekte men dat je papier ook van hout(cellulose) kunt maken. Tegenwoordig wordt het overgrote deel (83% in Nederland) van papier overigens gemaakt van… oud papier.
Bij de Middelste Molen maken ze papier van natuurlijke grondstoffen. Onder andere van katoen, hennep en houtcellulose-vellen.

Fibrilleren in de wrijvende Holander

De natuurlijke grondstof gaat in een machine die de Hollander heet. Een houten trommel met veel messen, uitgevonden door een Hollander… Een soort sprookjesversie van een enorme keukenmachine. De Hollander zorgt ervoor dat de vezels gesneden en verkort worden. Vermengt met water (heel veel water: 95% water) ontstaat er dan een papier brij: die pulp genoemd wordt.

De pulp gaat via enkele roerbakken en kuipen middels een pomp op een papier machine. De langzeef. Deze machine bestaat voor een groot deel uit een enorme zeef van koperdraad. Het water uit de pulp zakt door deze zeef; de papierpulp blijft liggen. Nog steeds bevat het papier veel water (50%). Daarom wordt het vervolgens door een aantal walsen geperst en rolt het, -nog altijd nat-, naar het uiteinde van het apparaat. Daar wordt het afgesneden en met de hand op droogcylinders gelegd. Uiteindelijk komt het papier daar dan droog uit. (Nog steeds met acht, negen procent water erin, maar dat is volgens Gert normaal. “Papier bevat altijd water, behalve bakpapier, daar zit nagenoeg geen vocht in.”)
De papiermachine van de Middelste Molen kan 5 meter papier per minuut maken. Ter vergelijking: een moderne papiermachine maakt gemiddeld 1000 meter per minuut.

Sinaasappel en olifantenpoep papier

Bij de Middelste Molen voegen ze ‘dingen’ aan het papier toe. Dingen? Ja! Wat dan? Maanzaad! Riet, wol, geldsnippers, sinaasappel, asperge en zelfs olifantenpoep geproduceerd door olifanten in Burgers Zoo. En het resultaat is spannend! Mijn (voorlopige) favoriet is het riet papier.
Ik kreeg 2 vellen mee om mee te experimenteren en ik hoop natuurlijk dat het papier geschikt is om lampen van te vouwen. Wordt vervolgd…

Roald Dahl-ische plek

De Middelste Molen met zijn papiermachine is een fascinerende plek om te zijn. Een Roald Dahl-achtige ruimte met interessante ronkende machines. Raderen en stangen die elkaar aandrijven. Heel veel om te bekijken.

Spreng in het veld

Wieken heeft de Middelste Molen niet. Het is een watermolen aan de Loenense beek. Handig want zoals gezegd komt er ontzettend veel water kijken bij de productie van papier.
Feitelijk is de Loenense beek, geen beek maar een spreng. Dat wil zeggen dat deze beek kunstmatig is aangelegd. Het doel was continu water te hebben maar vooral ook waterkracht. Want de watermolen zorgt ook voor de aandrijving van alle machines.

Van de 168 papiermolens die ooit op de Veluwe stonden is de Middelste Molen de enige die nog bestaat en werkt. De productie van papier gebeurt zowel machinaal als met de hand. Het proces is nog steeds hetzelfde als 400 jaar geleden. Kortom: een bezoek zeker waard.

Ook op bezoek?

Zoek je speciaal papier, gramsgewichten van 200 – 700 g/m2 in vellen van ca 110 x 80 cm. Geschikt voor aquarel-, acryl en ets, dan zou ik zeker een keertje langsgaan.
Maar ook voor liefhebbers van hoe-werkt-zoiets-eigenlijk-musea en voor natuurliefhebbers is een bezoek aan de Middelste Molen een heel boeiend uitje. Klik hier voor de website van de Middelste molen.